Obrzędy wstępne w Eucharystii (OWMR 46 – 71)
Oprac. Ks. Paweł Kaszuba
Liturgię Słowa w czasie Eucharystii poprzedzają Obrzędy Wstępne, czyli wejście, akt pokutny, Kyrie, Chwała i kolekta. Wyróżnione elementy mają na celu podanie zgromadzonym tematu liturgii dnia, wytworzenie wśród nich klimatu jedności oraz przygotowanie do uważnego słuchania słowa Bożego, a także pobożnego udziału w liturgii ofiary.
Wejście
Na ten obrzęd składają się: procesja służby liturgicznej i celebransa do ołtarza, a także pieśń.
Śpiew ma potrójne znaczenie: wytwarza wśród zgromadzonych poczucie braterstwa i więzi modlitewnej, wprowadza w przeżywane misterium okresu liturgicznego lub święta oraz towarzyszy posługującym i kapłanowi w procesji do ołtarza.
Istnieją cztery sposoby wykonywania śpiewu: schola z ludem, kantor z ludem, sam lud, sama schola. Jako śpiew można zastosować antyfonę z psalmem lub stosowną do okresu liturgicznego pieśń.
Gdy liturgia ma charakter uroczysty, wtedy i wejście może mieć uroczystą formę. W takim przypadku w zakrystii ustawia się uroczysta procesja, która zwykle wyrusza boczną nawą pod chór, skąd przez środek kościoła zmierza do prezbiterium. Na czele uroczystej procesji idzie ministrant z krzyżem. Poprzedza go ministrant z dymiącą kadzielnicą. Po obu stronach krzyża ministranci niosą lichtarze z płonącymi świecami. Za krzyżem dwójkami idą pozostali ministranci. Potem diakon lub lektor niesie księgę Ewangelii. Uroczystą procesję zamyka kapłan. Gdy Msza święta jest koncelebrowana, wówczas koncelebransi dwójkami poprzedzają głównego celebransa.
Tak ukształtowana procesja ma swoją wymowę teologiczną, mianowicie: krzyż jest znakiem przychodzącego do zgromadzonych Chrystusa, aby we Mszy świętej uobecnić dla nich swoją zbawczą Ofiarę krzyżową. Dymiąca kadzielnica zachęca wszystkich obecnych do wielbienia Boga w myśl słów psalmu: „Niech moja modlitwa wznosi się przed Tobą jak dym kadzidła” (Ps 141, 2). Płonące świece symbolizują Chrystusa Zmartwychwstałego, który nazwał siebie „Światłością świata” (J 8, 12). Księga Ewangelii zawiera słowa życia wiecznego, czyli Boską naukę Jezusa Chrystusa.
Pozdrowienie ołtarza i zgromadzonego ludu
Po przyjściu do prezbiterium posługujący i kapłan oddają cześć ołtarzowi przez głęboki ukłon. Ołtarz bowiem jest święty. Jest znakiem Chrystusa i Jego Najświętszej Ofiary uobecnianej na nim w każdej Mszy świętej. Na znak czci kapłan z diakonem całują ołtarz, następnie według uznania okadza się krzyż i ołtarz. Ten głęboki szacunek dla ołtarza wymaga, aby nie stawiano na nim żadnych przedmiotów nie mających zastosowania w sprawowaniu Eucharystii.
Następnie kapłan na miejscu przewodniczenia wykonuje znak krzyża. W ten sposób przypomina zgromadzonym odkupienie; znak krzyża jest także wyznaniem wiary w obecność Boga, którego ośmielamy się nazwać Ojcem, Synem i Duchem Świętym.
Poprzez pozdrowienie kapłan oznajmia zgromadzonym obecność Pana. Odpowiedź I z duchem twoim jest również pozdrowieniem pełnym mocy i znaczenia. Święty Jan Chryzostom powiada, że odpowiedź ta wskazuje na Ducha Świętego, mocą, którego kapłan sprawuje Najświętszą Ofiarę. Przez pozdrowienie kapłana i odpowiedź ludu ujawnia się misterium zgromadzonego Kościoła. Czasem kapłan pozdrawia zgromadzonych inną formułą, również zaczerpniętą z Pisma Świętego. Każda z tych formuł jest aktem wiary w obecność Pana i życzeniem Jego błogosławieństwa.
Po pozdrowieniu kapłan albo diakon lub osoba świecka może w krótkich słowach wprowadzić wiernych w treść Mszy świętej, która się rozpoczyna, w obchodzoną tajemnicę, w przeżywanie misterium obecnego i uświęcającego Boga.
Akt pokuty
Następuje akt pokuty. Kapłan zachęca wszystkich zebranych do modlitwy o łaskę skruchy dla grzesznego serca. W chwili ciszy i skupienia zgromadzeni uświadamiają sobie swoją grzeszność i przepraszają Boga za swoje grzechy, aby z czystym sercem uczestniczyć we Mszy świętej. Żal za grzechy należy łączyć z miłością do Boga, bo każdy grzech, nawet lekki, jest odepchnięciem Bożej miłości, wyrządza szkodę samemu grzesznikowi i innym, zadaję ranę Kościołowi i osłabia jego skuteczność oddziaływania w świecie. W niedzielę i święta miejsce aktu pokuty może zająć obrzęd pokropienia wodą święconą. Pokropienie to przypomina przyjęty chrzest, przez który zgromadzeni stali się dziećmi Bożymi, mogą cieszyć się Jego obecnością, brać udział w świętych obrzędach liturgicznych, w których dokonuje się dzieło odkupienia.
Po akcie pokuty następuje zawsze aklamacja Kyrie eleison, chyba że występowała już wcześniej. Została ona wprowadzona do liturgii w takim znaczeniu, w jakim stosował ją święty Paweł Apostoł w swoich listach, kierując ją do Chrystusa jako Pana i Boga, u którego miłosierdzie jest bez granic. Każde wezwanie powtarza się zwykle dwa razy, ale można też więcej.
Chwała na wysokości Bogu
Jest to starożytny i czcigodny hymn, w którym Kościół zgromadzony w Duchu Świętym wysławia Boga Ojca i Jego jedynego Syna, Jezusa Chrystusa. Pierwsze słowa hymnu zaczerpnięte są z pochwalnego śpiewu Aniołów na polu betlejemskim (Łk 2,14). Do głosów anielskich Kościół dołączył szereg aklamacji wielbiących, którymi wyrażamy radość wypływającą z wdzięcznych serc: Chwalimy Cię. Błogosławimy Cię. Wielbimy Cię. Wysławiamy Cię. Dzięki Ci składamy, bo wielka jest chwała Twoja. Stąd hymn ten nazywany jest czasem „doksologią”, czyli wychwalaniem Pana Boga w Trójcy Świętej jedynego: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Do Boga Ojca kierujemy słowa: Panie Boże, Królu nieba, Boże Ojcze wszechmogący. Potem słowami wyliczamy Boskie tytuły Zbawiciela: Panie, Synu Jednorodzony, Jezu Chryste. Panie Boże, Baranku Boży, Synu Ojca. Przez świadomość grzeszności odmawiający dołączają błaganie o przebaczenie: Który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami. Który gładzisz grzechy świata, przyjm błaganie nasze. Który siedzisz po prawicy Ojca, zmiłuj się nad nami. Dalsze słowa wskazują na Chrystusa, który rzeczywiście jest najwyższym Panem i wyznajemy swoją wiarę w Niego: Albowiem tylko Tyś jest święty. Tylko Tyś jest Panem. Tylko Tyś Najwyższy, Jezu Chryste. Hymn kończy się wyznaniem wiary w Boga w trzech Osobach: Jezu Chryste, z Duchem Świętym w chwale Boga Ojca. Amen. Tego hymnu nie można zastępować innym tekstem. Intonacja hymnu przysługuje: kapłanowi, kantorowi lub scholi. Wykonywany może być w formie śpiewanej (przez wszystkich, na przemian ze scholą, przez samą scholę) lub recytowany (przez wszystkich, naprzemiennie z podziałem na dwa chóry). Odmawia się go w niedziele poza okresami Adwentu i Wielkiego Postu, a także w uroczystości i święta oraz podczas szczególnie uroczystych celebracji.
Kolekta (modlitwa dnia)
Kolekta zwana też oracją, kończy obrzędy wstępne. Jest ona pierwszą modlitwą kapłana jako przewodniczącego liturgii mszalnej. W naszej liturgii rzymskiej oracja składa się z czterech części: z wezwania, z modlitwy w ciszy, z kolekty i odpowiedzi zgromadzonych wiernych. Po wezwaniu kapłan zachowuje milczenie, aby uświadomić wszystkim, że stoją w obliczu Boga ze swoimi prośbami. Następnie kapłan zbiera niejako ciche modlitwy zgromadzonych w jedną modlitwę, zwaną kolektą i w imieniu wszystkich przedstawia je Ojcu niebieskiemu, przez Chrystusa, w Duchu Świętym. W oracji tej kapłan nawiązuje do obchodzonego misterium, np. Bożego Narodzenia. Następnie kapłan przedstawia Bogu prośby, aby zebrani na Mszy świętej, żyli dzisiaj i w przyszłości tym darem, za który teraz składają dziękczynienie. Lud przez aklamację Amen uznaje modlitwę za swoją. Słowo Amen oznacza także wyznanie wiary w niezawodną wierność, z jaką Bóg spełnia to, o co Kościół ufnie błaga.